Khung cam kết minh bạch, phân loại đối tượng cụ thể

Khác với di cư lao động phổ thông, di chuyển thể nhân trong CPTPP tập trung vào các nhóm đối tượng có trình độ chuyên môn, năng lực quản lý hoặc vai trò đầu tư, được phép nhập cảnh và lưu trú tại nước tiếp nhận trong thời gian nhất định nhằm phục vụ các hoạt động thương mại – dịch vụ. Theo phân tích của cơ quan chuyên môn Bộ Công Thương, biểu cam kết của Nhật Bản trong CPTPP xác định sáu nhóm đối tượng chính, với điều kiện tiếp cận thị trường và thời hạn cư trú tương đối rõ ràng, bảo đảm tính dự đoán và minh bạch cho doanh nghiệp.

Nhóm thứ nhất là khách kinh doanh ngắn hạn, được phép nhập cảnh để thực hiện các hoạt động như khảo sát thị trường, đàm phán hợp đồng, chuẩn bị thành lập hiện diện thương mại. Thời gian lưu trú tối đa là 90 ngày, có thể gia hạn nhưng không được trực tiếp tham gia hoạt động sinh lợi tại Nhật Bản.

Nhóm thứ hai là người di chuyển trong nội bộ doanh nghiệp, bao gồm nhà quản lý, giám sát và chuyên gia kỹ thuật đã làm việc cho doanh nghiệp mẹ tối thiểu một năm và được điều chuyển sang chi nhánh hoặc doanh nghiệp liên kết tại Nhật Bản. Thời hạn lưu trú của nhóm này có thể lên tới 5 năm và được gia hạn, kèm theo quyền bảo lãnh vợ/chồng và con cái sang cư trú.

Nhóm thứ ba là nhà đầu tư và người quản lý thay mặt cho nhà đầu tư nước ngoài. Đối tượng này được phép cư trú dài hạn tương tự diện di chuyển nội bộ doanh nghiệp, đồng thời được hưởng các quyền lợi liên quan đến người phụ thuộc.

Nhóm thứ tư là các chuyên gia tay nghề trong những lĩnh vực có yêu cầu chuyên môn cao như pháp lý, kế toán, kiểm toán, thuế, bảo hiểm xã hội và lao động. Việc hành nghề tại Nhật Bản đòi hỏi cá nhân phải có chứng chỉ chuyên môn được pháp luật Nhật Bản công nhận.

Nhóm thứ năm là chuyên gia độc lập ký hợp đồng trực tiếp với tổ chức tại Nhật Bản để thực hiện các hoạt động nghiên cứu, giảng dạy hoặc cung cấp dịch vụ chuyên môn trong các lĩnh vực như luật, kinh tế, quản trị, kỹ thuật và khoa học.

Nhóm cuối cùng là nhà cung cấp dịch vụ theo hợp đồng, thuộc các doanh nghiệp nước ngoài không có hiện diện thương mại tại Nhật Bản nhưng ký hợp đồng dịch vụ với đối tác Nhật. Thời hạn lưu trú của các nhóm từ thứ hai đến thứ sáu đều có thể lên tới 5 năm và được gia hạn, kèm theo quyền cư trú của người phụ thuộc.

Bảo đảm quyền lợi gia đình – yếu tố gia tăng sức hấp dẫn

Một điểm đáng chú ý trong cam kết của Nhật Bản là việc thừa nhận và bảo đảm quyền lợi cho gia đình của người di chuyển thể nhân. Theo đó, vợ/chồng và con cái hợp pháp của các đối tượng lưu trú dài hạn được phép nhập cảnh và cư trú cùng thời gian; vợ/chồng có thể xin chuyển đổi tình trạng cư trú để tham gia thị trường lao động nếu đáp ứng yêu cầu pháp lý. Đây được xem là yếu tố quan trọng giúp nâng cao tính cạnh tranh của Nhật Bản trong thu hút nhân lực quốc tế chất lượng cao.

Cơ hội ngắn hạn và dài hạn cho doanh nghiệp Việt Nam

Từ góc độ doanh nghiệp Việt Nam, biểu cam kết MNP của Nhật Bản trong CPTPP mở ra nhiều cơ hội khai thác ở cả ngắn hạn và dài hạn. Trong ngắn hạn, diện khách kinh doanh ngắn hạn tạo thuận lợi cho các hoạt động xúc tiến thương mại, tìm kiếm đối tác, tham gia hội chợ, triển lãm và đàm phán hợp đồng mà không gặp nhiều rào cản về thủ tục nhập cảnh.

Về dài hạn, các cam kết đối với diện di chuyển nội bộ doanh nghiệp và nhà đầu tư khuyến khích doanh nghiệp Việt Nam mở rộng hiện diện thương mại tại Nhật Bản. Khi quy mô đầu tư tăng, nhu cầu cử cán bộ quản lý, chuyên gia kỹ thuật sang làm việc dài hạn cũng gia tăng, qua đó giúp doanh nghiệp tận dụng hiệu quả hơn các ưu đãi từ CPTPP. Đồng thời, các diện chuyên gia độc lập và nhà cung cấp dịch vụ theo hợp đồng mở ra không gian hợp tác mới trong những lĩnh vực Việt Nam có tiềm năng như kiến trúc, thiết kế, du lịch, giáo dục và dịch vụ tư vấn.

Ý nghĩa chiến lược đối với hội nhập và phát triển nguồn nhân lực

Về tổng thể, cam kết di chuyển thể nhân của Nhật Bản trong CPTPP không chỉ mang ý nghĩa mở cửa thị trường lao động chất lượng cao mà còn góp phần tạo nền tảng để nhân lực Việt Nam tiếp cận môi trường làm việc tiên tiến, tích lũy kinh nghiệm quản lý và chuyên môn, qua đó nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quốc gia. Đồng thời, đây cũng là động lực thúc đẩy doanh nghiệp Việt Nam chủ động hơn trong chiến lược đầu tư ra nước ngoài, gia tăng hiện diện tại một thị trường có tiêu chuẩn cao nhưng giàu tiềm năng như Nhật Bản.

Có thể khẳng định, với phạm vi bao phủ rộng, thời hạn lưu trú dài và cơ chế bảo đảm quyền lợi tương đối đầy đủ, cam kết MNP của Nhật Bản trong CPTPP mang lại nhiều thuận lợi và giá trị chiến lược lâu dài. Trong thời gian tới, nếu được kết hợp với các chính sách hỗ trợ phù hợp từ cơ quan quản lý và sự chủ động nâng cao năng lực của doanh nghiệp cũng như người lao động, lợi ích từ cam kết này sẽ được khai thác hiệu quả hơn, đóng góp tích cực cho tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam.

Mai Trang