EUDR: Rủi ro hiện hữu cho doanh nghiệp chưa sẵn sàng

Phát biểu tại hội thảo “Chiến lược đa dạng hóa thị trường: từ rủi ro đến cơ hội” trong khuôn khổ Vietnam International Sourcing 2025, ông Huỳnh Lê Đại Thắng – Ủy viên Ban Chấp hành HAWA, Giám đốc Công ty TNHH Đồ gỗ Nghĩa Sơn – cho biết toàn bộ sản phẩm gỗ xuất khẩu sang EU từ cuối năm 2025 sẽ phải đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc và chứng minh không gây mất rừng hay suy thoái rừng kể từ sau ngày 31/12/2020.

Doanh nghiệp Việt tìm kiếm thị trường xuất khẩu mới thông qua các hội chợ quốc tế. Ảnh: S.X.

Nếu không tuân thủ, hàng hóa có thể bị hải quan EU từ chối hoặc hủy bỏ. Đây là thách thức đặc biệt lớn với cộng đồng hơn 600 doanh nghiệp thành viên của HAWA, và lên tới hàng nghìn doanh nghiệp sau khi TP.HCM, Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu sáp nhập. Trong đó, hơn 90% là doanh nghiệp nhỏ và vừa – nhóm dễ gặp khó khăn nhất khi phải đáp ứng tiêu chuẩn cao của thị trường nhập khẩu.

Không chỉ EUDR, để vào EU, doanh nghiệp còn phải tuân thủ bộ tiêu chuẩn BSCI về trách nhiệm xã hội. Ông Thắng nhìn nhận, ngay cả những doanh nghiệp có kinh nghiệm cũng phải đầu tư lớn để nâng cấp hệ thống quản trị. Với riêng thị trường của IKEA, Việt Nam mới chỉ có chưa đến 10 doanh nghiệp đủ điều kiện cung ứng, dù nhu cầu từ tập đoàn này rất cao. Điều đó cho thấy yêu cầu kỹ thuật, môi trường và trách nhiệm xã hội đang trở thành yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh.

Thay đổi từ thị trường: Doanh nghiệp Việt cần bước đi chiến lược

Các chuyên gia tại hội thảo cho rằng EUDR không chỉ tạo áp lực lên ngành gỗ, mà còn gióng lên hồi chuông về sự phụ thuộc quá lớn vào các thị trường truyền thống. Hiện nay, 70% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam dồn vào Mỹ, EU, Trung Quốc và Hàn Quốc. Khi những thị trường này siết chặt rào cản thương mại và tiêu chuẩn môi trường, doanh nghiệp Việt dễ rơi vào thế bị động.

Theo ông Tạ Hoàng Linh – Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường nước ngoài (Bộ Công Thương), sự phụ thuộc này khiến doanh nghiệp dễ tổn thương trước biến động địa chính trị và chính sách bảo hộ. Vì vậy, đa dạng hóa thị trường là yêu cầu cấp bách. Nhiều khu vực như Mỹ Latinh, Trung Đông, Bắc Âu hay Canada đang mở ra dư địa tăng trưởng lớn nhưng vẫn chưa được khai thác hiệu quả.

Trường hợp Mỹ Latinh, dù có quy mô nhập khẩu khổng lồ, hàng Việt mới chỉ đạt khoảng 10 tỷ USD. Đại diện Tập đoàn Coppel (Mexico) nhận định nếu khắc phục được “điểm nghẽn” logistics – với thời gian vận chuyển hiện lên đến 6 tuần – xuất khẩu sang khu vực này hoàn toàn có thể tăng thêm 50%.

Tại Trung Đông, hàng Việt đã được đánh giá là nguồn cung chiến lược bởi sự ổn định về chất lượng và chi phí cạnh tranh, song doanh nghiệp vẫn phải đối mặt rủi ro từ xung đột địa chính trị và yêu cầu logistics cao.

Bền vững – chìa khóa để hàng Việt đi xa

Bên cạnh việc mở rộng thị trường, các chuyên gia nhấn mạnh rằng con đường duy nhất để hàng Việt bước qua các hàng rào kỹ thuật ngày càng nghiêm ngặt chính là phát triển bền vững.

Ông Per Ljungblad – Quản lý phát triển ngành hàng sợi tự nhiên của IKEA – cho rằng doanh nghiệp Việt cần tập trung vào nguyên liệu bền vững, giảm phát thải CO₂ và nâng cao khả năng sản xuất xanh. Tre, theo ông, có thể trở thành lợi thế đặc biệt của Việt Nam tại thị trường EU và Bắc Âu.

Ông Huỳnh Lê Đại Thắng bổ sung rằng các yêu cầu về truy xuất nguồn gốc, trách nhiệm xã hội và tiêu chuẩn môi trường sẽ trở thành “tấm vé bắt buộc” cho mọi doanh nghiệp muốn xuất khẩu vào EU kể từ năm 2026. Do vậy, đầu tư cho tiêu chuẩn quốc tế không còn là lựa chọn, mà là điều kiện sống còn.

Tối ưu FTA và kết nối trực tiếp – hướng đi cho tương lai

Bộ Công Thương khẳng định việc đa dạng hóa thị trường phải gắn liền với tận dụng hiệu quả các FTA thế hệ mới, đồng thời thúc đẩy kết nối trực tiếp giữa doanh nghiệp Việt Nam và các hệ thống phân phối lớn trên thế giới. Đây sẽ là động lực để hàng Việt gia tăng sự hiện diện và tránh phụ thuộc vào một số thị trường trọng điểm.

Theo ông Thắng, doanh nghiệp nhỏ hoàn toàn có thể bắt đầu từ những bước nhỏ như tham gia hội chợ quốc tế, thay đổi thiết kế theo thị hiếu từng thị trường hay đầu tư cải thiện tiêu chuẩn từng phần. “Quan trọng là đi từng bước theo đúng sức mình để nâng cao năng lực cạnh tranh”, ông nói.

Hữu Hưng