Dư địa xuất khẩu tiếp tục được mở rộng

Sau hơn 5 năm triển khai, EVFTA đã chứng minh vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy xuất khẩu của Việt Nam sang EU. Nhiều nhóm hàng chủ lực như dệt may, da giày, đồ gỗ, nông sản, thủy sản… đã tận dụng hiệu quả ưu đãi thuế quan để mở rộng thị phần, gia tăng giá trị xuất khẩu và thiết lập quan hệ đối tác ổn định tại thị trường này.

Theo lộ trình cam kết, trong những năm tới, EU sẽ xóa bỏ gần như toàn bộ thuế nhập khẩu đối với hàng hóa có xuất xứ Việt Nam. Cùng với đó, việc các quốc gia thành viên EU tiếp tục hoàn tất phê chuẩn Hiệp định Bảo hộ đầu tư Việt Nam – EU (EVIPA) được kỳ vọng sẽ tạo thêm động lực thu hút đầu tư, gia tăng liên kết sản xuất và xuất khẩu giữa hai bên.

Một yếu tố thuận lợi khác là xu hướng đa dạng hóa nguồn cung của EU trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu có nhiều biến động. Việt Nam được đánh giá là điểm đến tiềm năng nhờ môi trường chính trị ổn định, năng lực sản xuất ngày càng cải thiện và mạng lưới FTA rộng khắp. Thực tế cho thấy, ngày càng nhiều tập đoàn lớn của châu Âu chủ động tìm kiếm cơ hội hợp tác, đầu tư và đặt hàng tại Việt Nam, qua đó mở ra không gian tăng trưởng mới cho doanh nghiệp trong nước.

Thuế quan không còn là lợi thế duy nhất

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng ưu đãi thuế quan từ EVFTA chỉ mang tính “đòn bẩy ban đầu”, không phải là lợi thế bền vững lâu dài. Sau EVFTA, EU tiếp tục đàm phán và ký kết FTA với nhiều đối tác khác, khiến mức độ cạnh tranh tại thị trường này ngày càng gia tăng.

Đáng chú ý hơn, EU đang chuyển dịch mạnh mẽ sang mô hình tiêu dùng và sản xuất bền vững. Người tiêu dùng châu Âu không chỉ quan tâm đến giá và chất lượng sản phẩm, mà còn đặt nặng các yếu tố như phát thải carbon, bảo vệ môi trường, điều kiện lao động, truy xuất nguồn gốc và trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. Các sáng kiến trong khuôn khổ Thỏa thuận Xanh châu Âu (European Green Deal) đang từng bước được thể chế hóa thành quy định bắt buộc, tác động trực tiếp đến hoạt động xuất khẩu.

Trong bối cảnh đó, nếu doanh nghiệp không kịp thời nâng cấp năng lực quản trị, công nghệ và hệ thống tuân thủ, lợi thế từ thuế suất 0% sẽ không còn nhiều ý nghĩa. Ngược lại, những doanh nghiệp đi trước trong chuyển đổi xanh sẽ có cơ hội giữ vững và mở rộng vị thế tại thị trường EU.

Chủ động thích ứng để phát triển bền vững

Các cơ quan đại diện thương mại của Việt Nam tại EU nhận định, châu Âu là thị trường đòi hỏi chiến lược dài hạn và cách tiếp cận bài bản. Phát triển bền vững không còn là xu hướng tự nguyện mà đang trở thành tiêu chí cạnh tranh cốt lõi. Dù EU có những điều chỉnh theo hướng linh hoạt hơn để hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ, các ngành hàng có tác động lớn đến môi trường và xã hội vẫn sẽ chịu sự giám sát chặt chẽ.

Trong điều kiện nguồn lực còn hạn chế, doanh nghiệp Việt Nam được khuyến nghị tăng cường liên kết với các đối tác EU ngay từ sớm, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị, chuỗi đổi mới sáng tạo và kinh tế tuần hoàn của châu Âu. Đây được xem là giải pháp hiệu quả để tiếp cận công nghệ, tiêu chuẩn và phương thức quản trị tiên tiến.

Thực tiễn từ cộng đồng doanh nghiệp cho thấy, việc đáp ứng các tiêu chuẩn của EU đòi hỏi sự chuẩn bị dài hơi, từ hoàn thiện chứng chỉ nhà máy, sản phẩm, thiết kế đến xây dựng hệ thống quản lý theo chuẩn châu Âu. Quá trình này tốn kém và nhiều thách thức, song cũng chính là động lực giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững hơn trong dài hạn.

Hành động sớm để không bỏ lỡ “thời điểm vàng”

Để tận dụng hiệu quả EVFTA trong giai đoạn cao điểm hiện nay, doanh nghiệp Việt Nam cần thay đổi tư duy từ “hưởng ưu đãi” sang “đầu tư cho chuẩn mực”. Việc mạnh dạn đầu tư vào quản trị bền vững, công nghệ sạch, minh bạch chuỗi cung ứng và tuân thủ các quy định mới của EU sẽ quyết định khả năng trụ vững và mở rộng thị phần trong tương lai.

Cùng với nỗ lực của doanh nghiệp, các cơ quan quản lý nhà nước đang từng bước hoàn thiện hệ sinh thái hỗ trợ thực thi FTA, tăng cường cung cấp thông tin, tư vấn chính sách và kết nối đối tác thông qua các kênh chính thống. Đây là nền tảng quan trọng giúp doanh nghiệp chủ động thích ứng, khai thác hiệu quả EVFTA và khẳng định vị thế của hàng hóa Việt Nam tại một trong những thị trường khó tính nhưng giàu tiềm năng nhất thế giới.