Theo Đạo luật Nông nghiệp 2014 (Farm Bill 2014) được cụ thể hóa bằng  Chương trình thanh tra cá da trơn (bộ Siluriformes) của Bộ Nông nghiệp Mỹ ban hành tháng 3/2016 với 18 tháng chuyển tiếp, có hiệu lực từ ngày 1/9/2017, để tiếp tục xuất khẩu cá da trơn (chủ yếu là cá tra) vào Mỹ, Việt Nam phải xây dựng và tổ chức hệ thống kiểm soát ATTP tương đương với Mỹ về 3 nhóm tiêu chí. Thứ nhất là hệ thống pháp luật trong kiểm soát chất lượng, ATTP. Thứ hai là năng lực thực thi pháp luật của cơ quan thẩm quyền. Thứ ba là điều kiện bảo đảm vệ sinh, ATTP trong toàn bộ quá trình từ sản xuất con giống, nuôi trồng, vận chuyển, sơ chế, chế biến, xuất khẩu cá tra vào Mỹ. 

Hơn 3 năm qua, Việt Nam đã có nhiều nỗ lực hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật; tổ chức tuyên truyền, đào tạo, tập huấn cho hàng triệu hộ nông dân về điều kiện bảo đảm vệ sinh, ATTP trong toàn bộ quá trình từ sản xuất con giống, nuôi trồng, vận chuyển, sơ chế, chế biến, xuất khẩu cá tra vào Mỹ; thực hiện nhiều cuộc đàm phán, đánh giá thực địa hệ thống kiểm soát ATTP trong sản xuất, chế biến, xuất khẩu cá da trơn Việt Nam. Nhờ đó, cuối cùng ngày 31/10 vừa qua, Bộ Nông nghiệp Mỹ đã chính thức công bố quyết định công nhận tương đương hệ thống kiểm soát ATTP cá da trơn của Việt Nam xuất khẩu sang quốc gia này.

Ông Nguyễn Như Tiệp, Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng Nông Lâm sản và Thủy sản (Nafiqad-Bộ NN&PTNT) cho rằng đáp ứng yêu cầu công nhận tương đương của Mỹ sẽ góp phần chuyển mạnh ngành nuôi cá tra từ sản xuất nhỏ lẻ sang sản xuất lớn trên cơ sở kiểm soát có hệ thống từ con giống đến sản phẩm cuối cùng, đồng thời tạo tiền đề cho sự phát triển bền vững của ngành thủy sản.

Bên cạnh đó, Việt Nam đã được bổ sung thêm DN đăng ký xuất khẩu cá tra vào Mỹ (hiện nay là 13 DN) và quan trọng hơn là tạo niền tin cho nhà nhập khẩu phía Mỹ. Điều này giúp gia tăng sản lượng, giá trị xuất khẩu cá tra vào thị trường này trong những tháng cuối năm 2019.

Một tín hiệu vui khác là đầu tháng 10 vừa qua, Bộ Thương mại Mỹ (DOC) đã thông báo quyết định sơ bộ của đợt rà soát thuế chống bán phá giá lần thứ 15 (POR15) cho giai đoạn từ ngày 1/8/2017 đến ngày 31/7/2018 đối với sản phẩm cá tra, cá basa của Việt Nam. Theo đó, Công ty Vĩnh Hoàn, Công ty Biển Đông duy trì mức thuế suất là 0 USD/kg; bổ sung 2 DN sẽ được xem xét áp dụng mức thuế suất là 0 USD/kg gồm Công ty CP Thủy sản NTSF và Công ty CP xuất nhập khẩu Thủy sản Cần Thơ - CASEAMEX. Như vậy, sắp tới có 4 DN Việt Nam được phép xuất khẩu cá tra vào Mỹ với thuế suất 0 USD/kg.

Dù đón nhận không ít thông tin khả quan, tuy nhiên, để đảm bảo xuất khẩu ổn định, bền vững sang Mỹ hay nhiều thị trường khác, ngành cá tra còn không ít việc phải làm.

Theo quy định, sau khi công nhận tương đương Bộ Nông nghiệp Mỹ tiếp tục giám sát, định kỳ thanh tra lại Hệ thống kiểm soát ATTP chuỗi sản xuất kinh doanh cá tra Việt Nam. Do vậy, muốn duy trì việc công nhận và mở rộng xuất khẩu sang Mỹ và các thị trường khác, Việt Nam cần tiếp tục rà soát hoàn thiện và triển khai hệ thống chính sách pháp luật và tổ chức tốt việc thực thi Chương trình kiểm soát ATTP trong sản xuất kinh doanh cá tra tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.

Đáng chú ý, nếu như nhiều năm trước, cá tra Việt luôn giữ thế “một mình một chợ” thì nay cục diện đã thay đổi. Không ít thị trường đã đẩy mạnh nuôi cá tra, thậm chí có khả năng trở thành đối thủ cạnh tranh “đáng gờm” trên thị trường quốc tế trong thời gian tới.

Bộ NN&PTNT chỉ rõ, theo thống kê, hiện Việt Nam có sản lượng cá tra 1,3 triệu tấn, Ấn Độ cũng đã có 650.000 tấn, Bangladesh 450.000 tấn, Indonesia 110.000 tấn. Thậm chí, Trung Quốc-thị trường xuất khẩu cá tra hàng đầu của Việt Nam cũng đã nuôi và thu hoạch 10.000 tấn cá tra ở Hải Nam.

Chính vì vậy, yêu cầu đặt ra là ngành cá tra phải thay đổi theo hướng tích cực cải thiện từ nuôi, chế biến, xuất khẩu, tổ chức sản xuất, chế biến gắn kết chặt chẽ với phát triển thị trường để nâng cao năng lực cạnh tranh, mở rộng thị trường.

Hiện nay diện tích khoảng 5.000 ha, nhưng kim ngạch xuất khẩu cá tra đã đạt 1,8 tỷ USD và còn nhiều tiềm năng, dư địa phát triển. Tuy nhiên, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường nhìn nhận, ngành cá tra Việt Nam vẫn còn một số điểm chưa yên tâm, một số khâu còn yếu, liên kết chuỗi giá trị chưa chặt chẽ, tính cạnh tranh chưa cao... Do đó, yêu cầu các địa phương phát triển mặt hàng cá tra cần xem khâu giống là khâu “cốt tử”. Cùng với đó, địa phương phải tăng cường sự liên kết trong sản xuất, tiêu thụ, ứng dụng công nghê tiên tiến, gia tăng giá trị... tận dụng tốt lợi thế từ việc Mỹ công nhận tương đương hệ thống kiểm soát ATTP cá da trơn của Việt Nam xuất khẩu để phát triển, mở rộng thị trường.

Tổng hợp/Tham khảo chinhphu.vn