Tiềm năng lớn

Trong chuỗi sự kiện Vietnam Sourcing 2023, được tổ chức bởi Bộ Công Thương và UBND TP. Hồ Chí Minh, Hội thảo “Đưa đưa nông sản, thực phẩm chế biến Việt Nam vào hệ thống phân phối nước ngoài” đã đưa ra nội dung quan trọng.

Trong buổi hội thảo, bà Nguyễn Thảo Hiền – Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Âu – châu Mỹ đã thông tin rằng, mặc dù thị trường đang gặp nhiều khó khăn và chuỗi cung ứng đang bị xáo trộn, xuất khẩu nông sản và thực phẩm của Việt Nam vẫn đang có nhiều tiến bộ.

Bởi vì địa lý thuận lợi, tự nhiên tốt và thổ nhưỡng tốt, cùng với ưu đãi từ các Hiệp định thương mại tự do song phương và khu vực, đặc biệt là CPTPP và EVFTA, trong vài năm qua, kim ngạch xuất khẩu nông sản, thủy sản và thực phẩm của Việt Nam đã liên tục tăng trưởng với tốc độ trên hai con số. Dự kiến vào năm 2022, kim ngạch xuất khẩu nông, lâm thủy sản của Việt Nam sẽ đạt 53,2 tỉ USD, tăng gần 10% so với năm 2021. Nhiều nhóm hàng như gỗ, thủy sản, cà phê, cao su, gạo, rau quả và điều có kim ngạch xuất khẩu trên 2 tỷ USD.

Trong năm 2022, nhiều loại nông sản của Việt Nam như chuối tươi, khoai lang, tổ yến, bưởi, nhãn, chanh leo và sầu riêng được cho phép xuất khẩu đến các thị trường phát triển và đáp ứng tiêu chuẩn cao trên toàn cầu như Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc và New Zealand. Điều này mang lại cơ hội lớn cho ngành xuất khẩu trái cây.

Năm 2023, mặc dù thị trường đang đối mặt với nhiều khó khăn, đặc biệt là tình trạng lạm phát tăng cao trên toàn cầu, nhưng dự báo cho thấy kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng nông lâm thủy sản của Việt Nam vẫn sẽ vượt qua mốc 50 tỉ USD. Hiện tại, Việt Nam đang nằm trong top 3 nhà cung ứng cà phê hàng đầu thế giới, là quốc gia lớn nhất về sản xuất hạt điều và hạt tiêu, và xếp thứ ba về xuất khẩu gạo.

Rau quả là một trong những ngành hàng xuất khẩu nông sản thu hút nhất của Việt Nam. Dự kiến trong năm 2023, xuất khẩu rau quả sẽ đạt mốc kỷ lục 5 tỷ USD. Dù đang phải đối mặt với lạm phát toàn cầu, các chuyên gia tin rằng Trung Quốc vẫn sẽ là thị trường tiềm năng cho nông sản Việt Nam vì nhu cầu tăng cao sau đại dịch Covid-19 và vị trí địa lý thuận lợi giúp giảm chi phí logistics và rủi ro về thời gian so với các thị trường khác.

Bà Hiền cho biết rằng, mặc dù ngành xuất khẩu nông sản đang có nhiều tiềm năng lớn, nhưng đang phải đối mặt với nhiều thách thức. Các quốc gia đang điều chỉnh khung khổ pháp lý của mình với hàng loạt các Luật và quy định mới, làm cho việc xuất khẩu trở nên khó khăn hơn. Ví dụ, EU đã ban hành đạo luật về Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) vào tháng 5 vừa qua, buộc các nhà nhập khẩu vào EU phải báo cáo lượng phát thải carbon trong hàng hóa.

Họ cũng đã ban hành Quy định Chống suy thoái rừng (EUDR) vào cuối tháng 6/2023, yêu cầu các công ty kinh doanh gỗ, cà phê, ca cao, cao su, đậu nành, gia súc, dầu cọ và các sản phẩm phái sinh tại EU phải chứng minh hàng hóa mà họ bán không liên quan đến hoạt động phá rừng kể từ năm 2021. Nếu vi phạm, các công ty này sẽ bị phạt tối thiểu 4% doanh số hàng năm thu được trên toàn EU.

Quy định về bảo vệ môi trường tại các thị trường chính của Việt Nam như EU, Bắc Mỹ và Đông Bắc Á đang ngày càng nghiêm ngặt hơn. Chính phủ Hoa Kỳ và Canada cũng đang xem xét các cơ chế tương tự CBAM và EUDR của EU. EU cũng cho biết rằng các nhóm hàng hóa được áp dụng CBAM và EUDR sẽ được mở rộng trong tương lai.

Đáp ứng các yếu tố về môi trường

Phó Chủ tịch Tập đoàn Central Retail Việt Nam, ông Paul Lê, cho biết rằng trong nhiều năm qua, họ đã phối hợp với Bộ Công Thương để tổ chức “Tuần hàng Việt Nam tại Thái Lan” nhằm giúp các doanh nghiệp quảng bá thương hiệu và tăng cơ hội bán hàng vào kênh phân phối của Thái Lan. Để xuất khẩu và đưa hàng vào các hệ thống phân phối, các doanh nghiệp cần phải nắm rõ thông tin thị trường. Khi tham gia các chương trình xúc tiến thương mại và kết nối xuất khẩu, các doanh nghiệp nên trình bày câu chuyện về sản phẩm thay vì chỉ giới thiệu những sản phẩm thông thường.

Ông Paul Le đã đưa ra một ví dụ cụ thể khi cho biết rằng tại tuần lễ hàng Việt Nam tại Thái Lan vào năm 2022, một doanh nghiệp thủy sản ở Cà Mau đã thu hút sự quan tâm của khách hàng bằng cách tiếp cận thị trường một cách chủ động.

Theo đó, công ty này đã tham gia hội chợ với hai sản phẩm là bánh phồng tôm và tôm khô. Sau khi thiết lập gian hàng tại hội chợ, công ty đã tự mình đi tìm hiểu về nhu cầu của các sản phẩm tương tự tại các chợ và siêu thị tại Thái Lan trước khi tham gia phiên kết nối B2B.

Theo đại diện của doanh nghiệp, sau khi tiến hành khảo sát thị trường, doanh nghiệp nhận thấy rằng ở Thái Lan, sản phẩm phồng tôm và tôm chỉ chiếm 25% trong thành phần của chúng, trong khi các sản phẩm tương tự của doanh nghiệp lại có tới 40% tôm. Đáng chú ý, tất cả các sản phẩm tôm này đều là tôm sinh thái… Sự chủ động trong việc tìm hiểu này đã giúp doanh nghiệp đạt được thành công sau hội chợ bởi vì đã thu hút được sự quan tâm và ký kết hợp đồng với nhiều khách hàng.

Khi tham gia hội chợ, doanh nghiệp phải tìm hiểu thị trường, cũng như sự chuẩn bị về nguồn hàng. Ngoài kỹ năng cứng là hồ sơ giấy tờ, doanh nghiệp phải có kỹ năng mềm để tìm kiếm thị trường.

Đánh giá tiềm năng xuất khẩu nông sản của Việt Nam, ông Vincent Gothknecht, Trưởng đại diện Công ty I.Schroeder (Đức), cho rằng, Việt Nam đang có lợi thế lớn về xuất khẩu nông sản sang thị trường EU nhờ Hiệp định EVFTA.

Theo Vincent, châu Âu là một thị trường khó tính với nhiều tiêu chuẩn nghiêm ngặt về an toàn vệ sinh thực phẩm. Để xuất khẩu sản phẩm vào thị trường này, cần phải đảm bảo truy xuất nguồn gốc và tuân thủ các yêu cầu về môi trường và lao động.

Theo nhận định của ông Vincent Gothknecht về chất lượng nông sản tại Việt Nam, hiện có khoảng 50 nhà cung ứng cung cấp các sản phẩm như vải, thơm, chanh dây và thủy sản cho công ty. Chất lượng sản phẩm không còn là vấn đề với nông sản Việt Nam. Tuy nhiên, các doanh nghiệp Việt Nam gặp phải khó khăn chủ yếu liên quan đến yêu cầu về môi trường, giảm phát thải và trung hòa carbon.

Chính phủ đang hỗ trợ các ngành hàng, ví dụ như ở Đồng bằng sông Cửu Long, sản phẩm cá tra và tôm của Việt Nam đã đạt các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm của các quốc gia nhập khẩu, bao gồm cả tiêu chuẩn ASC (Hội đồng Quản lý Nuôi trồng Thủy sản) để xác nhận các sản phẩm thủy sản được nuôi có trách nhiệm, giảm thiểu tối đa tác động xấu lên môi trường, hệ sinh thái và cộng đồng dân cư, và đảm bảo tuân thủ các quy định về lao động.

Tuy nhiên, Việt Nam vẫn đang gặp khó khăn với các sản phẩm thủy sản đánh bắt, trong khi ở nhiều quốc gia khác như Philippines, các sản phẩm thủy sản đã được chứng nhận MSC (Hội đồng Quản lý Đánh bắt Biển) để khai thác nguồn thủy sản bền vững. Vì vậy, nhiều doanh nghiệp thủy sản đã bỏ lỡ cơ hội xuất khẩu vào thị trường này.

Theo ông Vincent Gothknecht, để xuất khẩu sản phẩm vào EU, sản phẩm phải có chứng nhận về an toàn thực phẩm, tiêu chuẩn môi trường và lao động. Để đáp ứng yêu cầu này, doanh nghiệp phải đầu tư một lượng lớn tài nguyên vì đó là điều bắt buộc để có thể thâm nhập vào thị trường.